สัมพันธภาพ (เดือนวาด พิมวนา)

คำถามหนึ่งที่เราถกเถียงตัวเองมานานคือเอกภาพจำเป็นแค่ไหนสำหรับรวมเรื่องสั้น เป็นไปได้หรือเปล่าที่หนังสือสักเล่มจะรวมรวมเรื่องที่ต่างกาลต่างวาระกันอย่างรุนแรง จนกลายเป็นข้อบกพร่อง หรือมองในทางกลับกัน แค่เอาคนคนเดียวมาเขียนหนังสือ ในระยะเวลาไม่ถึงสิบปี แต่ละเรื่องมันจะสุดโต่งหลุดโลกไปคนละทางได้แค่ไหนกันเชียว

สัมพันธภาพ ของคุณเดือนวาดคือรวมเรื่องสั้นตลอดระยะเวลาสิบปี เก่าแก่สุดในเล่มคือประมาณ 2538 และใหม่สุดคือ 2548 แค่มันเป็นผลงานที่ใช้เวลาสิบปีในการเขียน ก็บ่งชี้แล้วถึงมาตรฐาน ด้วยความจำเป็นบางประการในแวดวงวรรณกรรมบ้านเรา นักเขียนถูกบังคับให้ผลิตรวมเรื่องสั้นออกมาทุกสามปีโดยเฉลี่ย นานๆ ทีได้อ่านผลงานหมักเคี่ยวสิบปีอย่าง สัมพันธภาพ ก็ต้องยอมรับว่า อะไรที่เขียนลวกๆ กับผ่านการกลั่นกรองมาแล้ว คุณภาพมันต่างกันจริงๆ ด้วย

สัมพันธภาพ คือรวมเรื่องสั้นเล่มสองของคุณเดือนวาด ซึ่งถ้าไม่นับ หนังสือเล่มสอง ก็ต้องถือว่าเราอ่านงานแกครบทุกเล่ม เคยมีคนพูดว่าเล่มนั้นเป็น “ผลงานขึ้นหิ้ง” แต่เรากังขานิดหน่อย เพราะแค่ดูผลงานใน สัมพันธภาพ ยุคก่อน และหลังปี 2540 ก็ต้องพูดเลยว่าผู้เขียนพัฒนาไกลมาก ขณะที่ สัมพันธภาพ และ ในความป่วยไข้ (ทั้งสองเรื่องเขียนปี 2538 เก่าแก่สุดในเล่ม) และ ผมอยากนอนกับคุณ (ปี 2540) ยังสัมผัสได้ถึงความไม่ลงตัว พอมาถึงผลงานยุคหลังๆ อย่างแสงดา หรือกานดา อ่านจบแล้วอยากตบมือให้ มั่นใจว่าถ้าคุณเดือนวาดไม่กลายเป็นนักเขียนดับเบิลซีไรต์คนที่สามของประเทศไทย ก็อาจจะเป็นคุณปราบดา หยุ่นคนที่สอง คือได้รางวัลก่อนถึงเวลาอันควร

พูดถึงเอกภาพของหนังสือเล่มนี้ดีกว่า แน่นอนว่าในเมื่อมันใช้เวลาเขียนสิบปี จะหาเอกภาพอะไรชัดเจนก็คงยาก แต่จับสไตล์ได้อย่างหนึ่งคือ หลายเรื่องสั้นพูดถึง “อสูร” และ “กำเนิดอสูร” ไม่ใช่สัตว์ประหลาด แต่เป็นผู้คนอันมีพฤติกรรมเลวร้าย ซึ่งนอกจากจะทำร้ายคนรอบข้างแล้ว เหนืออื่นใดคือทำร้ายตัวเองด้วย เรื่องสั้นอสูรในเล่มอย่างเช่น กานดา แสงดา ผู้จัดการมรดก เหนือจอมคนยังมีจอมพล มีดีกรีความเลวร้ายแตกต่างไป บางทีก็เป็นแค่ความผิดเล็กๆ น้อยๆ เช่น ผู้จัดการมรดก เรื่องของชายหนุ่มที่ต้องมารับผิดชอบที่นา 35 ไร่ซึ่งเขาไม่เคยอยากได้ จนถึง กานดา ซึ่งเราถือว่าเป็นอสูรระดับคลาสสิก สิทธิบุรุษ นำเสนออสูรในลักษณะที่น่าสนใจไม่แพ้กัน เพราะนี่คือ “อสูรโดยไม่รู้ตัว”

เรื่องสั้นชุดนี้น่าสนใจเพราะไม่ใช่การโทษสังคม ทุนนิยม หรือนักการเมืองแบบขนบเรื่องสั้นเพื่อชีวิต เหมือนกับคุณเดือนวาดต้องการแสดงให้เห็นว่าอสูรคือสิ่งที่แตกหน่อมาจากเมล็ดพันธุ์ในตัวปัจเจค แน่นอนว่าสิ่งแวดล้อมก็มีส่วนในการอุ้มชูฟูมฝักเมล็ดพันธุ์ดังกล่าว แต่ท้ายที่สุดแล้ว เช่นเดียวกับข้อสรุปจาก สัมพันธภาพ คนจะดี จะเลวย่อมขึ้นอยู่กับทางเลือกของเจ้าตัว