วรรณกรรมที่ดี

อ่านหัวข้อนี้จาก thaiwriter เกิดสนุกนึกอยากร่วมตอบคำถามด้วยคนว่า "อะไรคือวรรณกรรมที่ดี"

ถ้าตามลิงค์ที่ให้ไป จะพบว่านอกจาก "อะไรคือวรรณกรรมที่ดี" อีกคำถามที่วางไล่เลี่ยกันคือ "หนังสือเล่มไหนเปลี่ยนแปลงชีวิตคุณบ้าง" ไม่รู้เพราะสองกระทู้นี้อยู่ใกล้กันเกินไปหรืออย่างไร ไปๆ มาๆ เลยเหมือนกับคำตอบของคำถามหนึ่ง มันเลอะเลยเบียดเสียดไปอีกคำถาม ด้วยกรอบความคิดที่ว่าหนังสือต้องมีประโยชน์อันจับต้องได้กับผู้อ่าน คนส่วนใหญ่จึงตั้งนิยามวรรณกรรมที่ดี ซึ่งเราฟังแล้วแปร่งๆ หู

ความคิดจำพวกนี้คือการตั้งเอา "ตัวคน" เป็นหลักนะครับ เรียกเท่ๆ ว่ามองแบบพลาโตก็ได้ ซึ่งถ้าเป็นแฟนหนังสือจริงๆ น่าจะมองอีกแบบหนึ่ง ในภาพยนตร์เรื่อง Bullet over Broadway มีคำพูดน่าสนใจ ตัวละครที่เป็นนักเขียนบทถามว่าถ้าต้องเลือกระหว่างช่วยชีวิตคนจากบ้านที่ถูกไหม้ไฟ กับเอาบทละครที่สูญหายไปของเชคสเปียร์ออกจากกองเพลิง เขาเลือกบทละครเพราะ "It lives!" หรือ "มันมีชีวิต!" นั่นเอง

แบบนี้ก็อาจสุดโต่งไปหน่อย แต่ถ้ามองประเด็นนี้โดยตั้งเอา "ชิ้นงาน"เป็นหลัก (หรือมองแบบอริสโตเติล) จะพบว่าหนังสือดีได้ด้วยตัวมันเอง งานศิลปะไม่เหมือนเครื่องอำนวยความสะดวกที่จะต้องมีประโยชน์ใช้สอย วรรณกรรมที่ดีสำหรับเราแล้วคือชิ้นงานที่สมบูรณ์แบบ หาที่ติไม่ได้ ซึ่งผู้อ่านจะเข้าถึงมันแค่ไหน ไม่ได้สลักสำคัญขนาดนั้น (ถ้าถามเรากลับ แล้วจะรู้ได้อย่างไรว่ามันดี หรือไม่ดี ถ้าคนอ่านเข้าไม่ถึง ยอมรับว่าตอบไม่ได้เหมือนกัน)

ไม่ได้หมายความว่าเราต่อต้านผลงานที่ "เปลี่ยนแปลง" ชีวิตได้หรอกนะ หนึ่งในภาพยนตร์ที่เราชอบที่สุดคือ Shall We Dansu? ซึ่งทำให้เราเริ่มสนใจ และตอนนี้กลายเป็นนักลีลาศ (สมัครเล่น) แต่ถามกลับว่ามาซายูกิ สุโอต้องการเปลี่ยนชีวิตคนดูหรือไม่ เราเชื่อว่าไม่ เขาก็แค่สร้างสรรค์ผลงานที่มีคุณค่าในตัวมันเอง ส่วนคนดูจะจับหัวชนท้ายมันอย่างไรนั้นนอกประเด็น

ก็ต้องยอมรับว่าวรรณกรรม ไม่เหมือนฮาวทู หรือคู่มือชีวิต ที่หยิบจับสาระสำเร็จรูปมาปรุงแต่งชีวิตประจำวันได้ทันใจ น่าจะทบทวนกันใหม่ สำหรับการตีค่าหนังสือโดยอิง "ตัวคน" เป็นหลักเช่นนี้