I. Calvino's "Hermit in Paris"

มีศัพท์ภาษาอังกฤษคำหนึ่งที่อยากให้มีแปลเป็นภาษาไทยมากๆ คือ urbanist ที่ใกล้เคียงสุดตอนนี้ก็คง "นักวางแปลงเมือง" แต่เรียกแบบนี้แล้วฟังครอบคลุมแค่แง่มุมทางวิศวกรรมเท่านั้น (เช่นต้องต่อท่อประปา สายไฟฟ้า วางสี่แยกจราจรตรงไหน) urbanist ไม่ได้เป็นแค่วิศวกร แต่ยังเป็นนักปรัชญา นักประวัติศาสตร์ และที่สำคัญผู้ที่นิยม และเข้าใจความสวยงามของเมือง (ว่าแล้วเราก็ขอบัญญัติศัพท์ "นาครนิยม" มาใช้ชั่วคราว ณ ที่นี้)

คนไทยชอบมีความคิดผิดๆ ขึ้นชื่อว่าเมืองแล้วต้องอัปลักษณ์ ต้องแออัด น่าเกลียด ชนบท หรือบ้านนอกสิคือความสวยงาม จริงๆ ใครจะรัก จะชอบอยู่เมือง หรืออยู่ต่างจังหวัด ก็เป็นสิทธิของเขา แต่ปัญหาคือเมื่อเราไม่มีศัพท์ urbanism หรือ นาครนิยม คนก็เลยเข้าใจว่าต้องตจวนิยมกันทั้งประเทศ ผลก็คือไม่เคยมีใครตั้งคำถามว่าเมืองแบบไหนน่าอยู่ ต้องทำกรุงเทพ หรือเชียงใหม่ให้มีลักษณะไหน เพราะเล่นสมมติฐานกันไปก่อนแล้วว่าเมืองไม่มีสวยหรอก

เราอาจแปะฉลากให้คาลวิโนได้มากมาย กวี นักเขียนเรื่องแฟนตาซี นักเล่านิทาน คอมมิวนิสต์ในผ้าคลุม รวมไปถึงนักนาครนิยมโดยแก่นแท้ หนึ่งในประเด็นที่ปรากฎซ้ำแล้วซ้ำเล่าใน Hermit in Paris รวมบทความกึ่งอัตชีวประวัติคือ เมืองนี่สิคือความสวยงามของแท้ จริงๆ ประเด็นนี้ต่อให้ไม่ต้องอ่านชีวประวัติ ก็พอบอกได้จากงานเขียนหลายเล่มเช่น Marcovaldo หรือหนังสือบทกวี Invisible Cities

พูดถึงอีกฉลากหนึ่งดีกว่า "คอมมิวนิสต์ในผ้าคลุม" ("Cloven Communist" มาจากชื่อนิยายอีกเล่มหนึ่งของแก The Cloven Viscount) ประเด็นนี้ถ้าไม่อ่าน Hermit in Paris คงจับไม่ได้แน่ๆ ถึงอิทธิพลการเมืองต่อชีวิตคาลวิโน เพราะตะแกเล่นเขียนแต่เรื่องแนวแฟนตาซี หรือนิยายกึ่งประวัติศาสตร์ ความจริงแล้ว คาลวิโนมีอุดมคติทางการเมืองที่แรงมากๆ สมัยสงครามโลกครั้งที่สอง แกเป็นหนึ่งในนักรบใต้ดิน ขณะพ่อแม่ถูกจับเป็นตัวประกัน โดนนาซีขู่ฆ่าซ้ำแล้วซ้ำเล่า สมัยเรียนหนังสือ แรกสุดอยู่คณะเกษตรศาสตร์ ตอนหลังที่ย้ายมาเรียนวรรณกรรม ไม่ใช่เพราะชอบหนังสือ แต่เนื่องจากสมัยนั้น งานเขียน งานหนังสือพิมพ์เป็นศูนย์กลางการเคลื่อนไหวทางการเมือง

ในบลอค The Path to Spiders' Nest เคยพูดว่ามองไม่ออกจริงๆ คาลวิโนเป็นคอมมิวนิสต์กับเขาด้วย อ่าน Hermit in Paris จบก็ยังมองไม่ออก และก็เชื่อว่าคาลวิโนก็คงมองตัวเองไม่ออกเหมือนกัน ถ้าให้ประเมินจากอัตชีวประวัติ จะบอกว่าแกมีความเป็นนักปฏิบัติเกินกว่าจะอยู่เฉยๆ เลยต้องลุกขึ้นมาต่อต้านรัฐบาล ชูธงสังคมนิยมหรือทำอะไรสักอย่าง แต่คาลวิโนก็ ฉลาด เกินกว่าจะอุทิศกายใจให้กับคอมมิวนิสต์ (นึกถึงคำพูดอาจารย์ไทยคนหนึ่ง "ถ้าคุณอายุยี่สิบ แล้วไม่หัวเอียงซ้าย คุณไม่มีหัวใจ ถ้าคุณอายุห้าสิบ แล้วยังหัวเอียงซ้าย คุณไม่มีสมอง")

รู้สึกเหมือนได้เปิดโลกการอ่านแห่งใหม่ให้ตัวเอง Hermit in Paris ทำให้อยากลองอ่านชีวประวัตินักเขียนคนอื่นๆ ที่เราชื่นชอบบ้าง