G. Greene's "The Captain and the Enemy"

เคยได้ยินนักวิจารณ์รุ่นเก่าเขาพูดกันว่า Casablance เป็นภาพยนต์ที่ตื่นเต้นเอามากๆ เต็มไปด้วยการผจญภัย สายลับ หักหลัง และหักเหลี่ยมกัน ถ้าถามเรา คงมีแต่เฉพาะนักวิจารณ์รุ่นเก๋าเก่าจริงๆ ที่จะมีความเห็นแบบนี้ได้ (ขนาดแม่เราดู Casablanca ยังดูไปหาวไปเลย) ให้เราซึ่งเป็นคนปัจจุบันดู ก็มองไม่เห็นอะไรแล้วล่ะ นอกจากความรักอันหวานขมระหว่างคู่พระคู่นาง (ซึ่งก็ไม่ได้หมายถึงว่าหนังดี หรือไม่ดีในสายตาเรา) พูดแบบนี้อาจไม่ค่อยยุติธรรมกับหนังสักเท่าไหร่ เพราะใช่ว่าจะไม่มีการผจญภันใน Casablance เลย คงเป็นความต่างของยุคสมัยมากกว่า ที่ปัจจุบันหนังผจญภัย ต้องตื่นเต้นกันตั้งแต่ต้นเรื่องยันจบ จะมานั่งฟัง As Time Goes By เคล้าน้ำตานั่นก็ผิดสูตรไปหน่อย

เกรแฮม กรีนนอกจากจะเป็นนักเขียนนิยายแล้ว ยังมีเครดิตในฐานะคนเขียนบทให้กับภาพยนต์ฮอลลีวูดหลายเรื่อง นิยายหลายเล่มของแก เข้าใจว่าถูกเขียนเป็นบทภาพยนต์ก่อนด้วยซ้ำ แล้วถ้าหาผู้สร้างไม่ได้ ค่อยดัดแปลงเป็นนิยาย ตีพิมพ์ต่างหาก ภาพยนต์ของกรีน ก็คือภาพยนต์ผจญภัยแบบ Casablanca นี่เอง ตัวเอกของ The Captain and the Enemy คือจิม หนุ่มชาวอังกฤษ ผู้เดินทางมายังปานามา เพื่อตามหา "กัปตัน" พ่อบุญธรรมของเขา หลังจาก ลิซา ผู้หญิงที่เลี้ยงดูเขามา คนรักของกัปตันเสียชีวิต ในปานามา จิมพัวพันกับสายลับอเมริกัน การเมืองท้องถิ่น และกองโจรปฏิวัติในนิการากัว

เหมือนกับ Casablanca เอาเข้าจริง เรื่องราวผจญภัยๆ ที่เล่ามาตรงนี้เกิดขึ้นเฉพาะครึ่งหลังของเล่มเท่านั้น ครึ่งแรกพูดถึงชีวิตวัยเด็กของจิม เขาโตมากับลิซา โดยมีกัปตันโผล่มาเยี่ยมเป็นบางครั้งคราว และส่งเงินมาให้ทั้งคู่เป็นระยะ ทั้งจิม และลิซาไม่รู้อะไรทั้งสิ้นเกี่ยวกับชีวิตเบื้องหลังของบุรุษปริศนาผู้นี้ นอกจากว่าเขาอาจเกี่ยวข้องกับการโจรกรรมเพชรพลอย และธุรกิจผิดกฎหมายอื่นๆ

จิมเป็นตัวละครน่าสงสาร เขาไม่ได้มีชีวิตวัยเด็กที่ยากลำบากอะไร แต่ปมบางอย่างในตัวทำให้เขาไม่รู้จักความรัก ไม่ว่าจะกับหญิงสาวที่ผ่านเข้าออกชีวิต หรือยิ่งกว่านั้น กับผู้มีพระคุณอย่างลิซา และกัปตัน ปมตรงนี้เองที่ทำให้จิมทรยศกัปตัน และนำไปสู่โศกนาฏกรรมตอนท้ายของเรื่อง

น่าเสียดายที่กรีนไม่ได้ให้ความกระจ่างว่าเป็นอย่างไรมาอย่างไร จิมถึงได้มีปมตรงนี้ เพราะกัปตันโกหกมากเกินไป เพราะเขาไม่ได้อยู่ดูแลจิม และลิซา เพราะในจดหมายที่ทั้งคู่โต้ตอบกัน และจิมแอบอ่าน ไม่เคยกล่าวถึงคำว่ารัก ตอนใกล้จบของนิยาย คนอ่านซาบซึ้งถึงความรัก ความผูกพันระหว่างลิซา และกัปตัน ถ้าเช่นนั้น ไฉนจิมถึงไม่สามารถพัฒนาความรู้สึกตรงนี้ได้ ไม่ค่อยชอบบทสรุปของ The Captain and the Enemy เท่าใดนัก เหมือนกับมันมีคำถามที่แม้แต่กรีนเองก็ยังตอบไม่ได้ เขาก็เลยเล่นง่ายๆ โดยการล้างไพ่ทิ้ง แล้วแปรคำถามนั้นให้กลายเป็นมุกตลกแทน