A. Breton's "Nadja"

เอนเดร เบรตันคือบิดาแห่งวรรณกรรมแนวเหนือจริง (surrealism) วรรณกรรมแนวเหนือจริง คือวรรณกรรมที่ปัจจุบันไม่มีใครอ่าน หรือเขียนมันอีกแล้ว Nadja ซึ่งถูกตีพิมพ์ในปี 1928 สมควรจะเป็นคัมภีร์ของวรรณกรรมแนวเหนือจริง แต่แปดสิบปีผ่านไป มันกลายเป็นตัวอย่างความล้มเหลวของวรรณกรรมแนวเหนือจริงเสียมากกว่า (ใช้คำว่า "ไม่มีใครอ่าน หรือเขียน" อาจฟังแล้วรุนแรงเกินไป แต่อย่าลืมว่าภาพวาดเซอร์เรียลเป็นที่นิยม และมีคนรู้จักมากสักแค่ไหน)

ใช่ว่าวรรณกรรม "เหนือจริง" หรือ "ไม่สมจริง" จะไม่มีให้เราอ่านเลย แต่วรรณกรรมเหล่านั้น ถูกจัดให้อยู่ภายใต้ฉลากอื่นเช่น สัจนิยมมายา หลังสมัยใหม่ แฟนตาซี วิทยาศาสตร์ กระแสสำนึก หรือ แนวไร้สาระ เป็นเรื่องตลกที่เบรตันคงขำไม่ออก ว่าสิ่งที่กลืนวรรณกรรมเซอร์เรียล ไม่ใช่วรรณกรรมสมจริง (อัตนิยม) แต่เป็นวรรณกรรมเหนือจริงแนวอื่นต่างหาก

น่าสนใจมากว่า สัจนิยมมายา หลังสมัยใหม่ และแนวไร้สาระ มันเหมือน หรือแตกต่างจากแนวเหนือจริงตรงไหน เบรตันปฏิเสธปรัชญาจิตวิเคราะห์ (psychoanalysis) ใน Nadja เขาได้ทำนายว่าอีกไม่นาน จะไม่มีใครอ่านนิยายแนวจิตวิเคราะห์อีกต่อไปแล้ว! (ฮา) แปลว่าเซอร์เรียล ต้องปฏิเสธฟรอยด์ หรือจุงกระนั้นหรือ ในฐานะที่เราคุ้นเคยกับเดลี มากริต และเอิร์น ตอบได้เลยว่า "ไม่" มิฉะนั้นสำนักพิมพ์เพนกวินจะเอาภาพวาดของศิลปินเหล่านี้มาเป็นปกหนังสือชุดของฟรอยด์ได้อย่างไร

เบรตันต่อต้านฟรอยด์ เขาไม่เชื่อในการอ่านความฝัน ที่จริงเบรตันปฏิเสธนิยายแนวจิตวิทยาทุกประเภท Nadja ซึ่งเป็นเรื่องระหว่างเบรตัน หรือ "ผม" ในนิยาย และผู้หญิงลึกลับจึงมีคุณสมบัติคล้ายความฝัน แต่ขาดความลึกซึ้ง และแง่มุมทางจิตวิทยา ซึ่งขัดกับสามัญสำนึกของนักอ่านในปัจจุบัน เรามักโยงอะไรที่ "เหนือจริง" หรือ "ไม่สมจริง" เข้าหาวิทยาศาสตร์ เวทมนต์คาถา หรือถ้าไม่อย่างนั้นก็จิตวิทยา

Nadja จะว่าไป ก็เป็นนิยายที่น่าสงสารอยู่ไม่น้อย เมื่อปราศจาก "นิยายลูก" คัมภีร์เซอร์เรียลเล่มนี้เลยดูน่าเย้ยหยันโดยพลัน ลองคิดง่ายๆ ว่า ถ้านิยายของคาฟคาไม่ดลบันดาลให้เกิดนิยายลูกเรื่องอื่นๆ ตามมาเลย The Trial จะเป็นหนังสือที่น่าเย้ยหยันสักแค่ไหน Nadja เหมือนสัตว์สูญพันธุ์ ที่แม้จะไม่ผ่านกระบวนการคัดเลือกตามธรรมชาติ แต่ในความล้มเหลว มักมีแง่มุมน่าศึกษา น่าสนใจซ่อนอยู่เสมอ