J.L. Borges's "Fictions"

ตอบไม่ได้เหมือนกันว่าทำไมตัวเองไม่ชื่นชมฆอเฆสเท่าคนอื่น ก่อนหน้านี้เคยอ่าน The Book of Sand ซึ่งรู้สึกว่าเป็นหนังสือที่ตื้นเขินมากๆ สำหรับ Fictions น่าจะเป็นผลงานโด่งดังสุด ชอบกว่ามากอีกเล่มหนึ่ง แต่ก็พอมองออกว่าเป็นคนเขียนคนเดียวกัน และเราเองก็ประสบปัญหาคล้ายๆ กันในการอ่านสองเล่มนี้ ซึ่งอาจเป็นบางอย่างในธีมของฆอเฆสที่ไม่ซิงค์กับตัวเราก็ได้

กว่าครึ่งของเรื่องสั้นใน Fictions คือบทวิจารณ์หนังสือ หรือนักเขียนที่ไม่มีอยู่จริง ในหน้าคำนำฆอเฆสพูดว่าแทนที่จะเขียนนิยายยาว 500 หน้า ก็มาเขียนบทวิจารณ์นิยายเล่มนั้นเลยดีกว่า เป็นความคิดที่เข้าทีดีเหมือนกัน เพราะบางครั้งบทวิจารณ์ก็สามารถสื่อสารอย่างตรงไปตรงมาโดยไม่ต้องติดจริต และขนบของนิยาย (ขณะเดียวกันนักเขียนที่เหนือชั้นกว่าอย่างกุนเดระก็ยังผสานสารคดี และนิยายเข้าด้วยกันโดยไม่ต้องสนใจจริต หรือขนบใดๆ ทั้งนั้น)

ชอบเรื่องแรก Tlon, Uqbar, Orbis Tertius สำหรับเรื่องสั้นลักษณะนี้ นี่คือผลงานที่ประสบความสำเร็จสุด เกี่ยวกับสารานุกรมของดาวเคราะห์ที่ไม่มีอยู่จริง และผู้คนบนดาวดวงนั้นมีระบบความคิดผิดแผกไปจากชาวโลก อีกเรื่องที่น่าสนใจแบบขำๆ คือ Pierre Menard, Author of the Quixote ว่าด้วยชายที่พยายามเขียนดอน คีโฮเต้ให้เหมือนต้นฉบับเดิมทุกตัวอักษร แต่ไม่ใช่ลอกเซอวานเต้มา หากเป็นการเขียนขึ้นใหม่คำต่อคำผ่านมุมมองในศตวรรษที่ 20 ความคิดเข้าที เสียตรงฆอเฆสแอบขยิบตาให้คนอ่าน จริงๆ สไตล์การเขียนแบบนี้ โดยผิวเผินแทบไม่ต่างจากที่วูดดี้ อัลเลนเขียนแซววรรณกรรม หรือตำราปรัชญาเลย ดังนั้นถ้ารักษาภาพลวงตาไว้ไม่ได้ ก็เป็นอันจบเห่กัน ส่วนเรื่องสั้นที่ดีสุดในเล่ม ไม่ได้เกี่ยวกับธีม "เรื่องแต่ง" (fiction) เลย คือ The Lottery of Babylon ว่าด้วยความไร้กฎเกณฑ์ อ่านแล้วนึกถึงคำพูดอมตะของนิทเช่ "พระเจ้าตายแล้ว"

เคยคุยกับเพื่อนคนหนึ่งที่เธอนอนฝันทุกวัน แล้วก็ชอบมาเล่าความฝันให้เราฟัง ซ้ำบางทียังบอกด้วยว่าตื่นขึ้นมาตอนโพล้เพล้ บางครั้งก็สับสนเหมือนกันว่าอะไรคือความจริง เราในทางตรงกันข้ามแทบไม่เคยฝัน (หรือให้พูดแบบไม่เสียพะยี่ห้อนักวิทยาศาสตร์ก็ต้องบอกว่าจำความฝันตัวเองไม่เคยได้) ดังนั้นเรื่องสั้น หรือผลงานที่โคจรอยู่ระหว่างความจริง กับความลวงอย่างฆอเฆสก็เลยไม่ค่อยมีอิมแพคอะไรกับตัวเรากระมัง