ก้ำกึ่งอีกแล้ว

มีปรากฏการณ์เล็กๆ บนเวปไซต์มติชนที่เราว่าน่าสนใจมากๆ เมื่อเช้าตรู่วันนี้บทความ ความอดกลั้นของคนกรุงเทพ โดยอาจารย์สมชัยถูกอัพขึ้นหน้าคอลัมน์เด่น บทความนี้ต่อต้านการชุมนุมของกลุ่มคนเสื้อแดง และเมื่อผ่านไปยังไม่ถึงครึ่งวันดี หน้าคอลัมน์เด่นก็มีอีกบทความขึ้นมาเทียบเคียงกันนั่นก็คือ ปฏิกิริยาในเฟซบุ๊คต่อบทความ “ความอดกลั้นของคนกรุงเทพ” ซึ่งก็สมดังชื่อนั่นแหละ คือข้อคิดความเห็นจากเวปไซต์เฟซบุ๊คที่มีต่อบทความนี้ ก็ไม่รู้ว่ากองบก. มติชนเอาความคิดเห็นเหล่านี้มาจากไหน แต่ทุกความเห็นต่อต้าน (และก่นด่า) บทความของอาจารย์สมชัยล้วนๆ

ความน่าสนใจของปรากฏการณ์นี้คือมันช่วยให้เราได้เห็น “จริต” ของสำนักพิมพ์มติชน ซึ่งพยายามอย่างยิ่งยวดที่จะเป็นกลาง เมื่อรู้สึกเหมือนว่าตัวเองกำลังนำเสนอข่าวหรือคอลัมน์ซึ่งเอียงไปทางสีใดสีหนึ่งมากเกินไป ก็จะต้องลงคอลัมน์ที่เอียงไปอีกข้างให้สมดุลกัน (ถ้าเป็นสมัยที่ยังมีกระแสทรรศน์ เราก็จะเห็นปรากฏการณ์ตลกๆ เมื่อชื่ออาจารย์บุญเลิศ ช้างใหญ่อยู่ข้างคุณนงนุช สิงหะเดชะ) ซึ่งถ้าหาไม่ได้ เขียนใหม่ไม่ทัน ก็เอามาจากหน้าเฟซบุ๊คนี่แหละ (วะ)

ในแง่หนึ่งมันเป็น “จริต” ที่น่าชื่นชม ในยุคที่สื่อเอียงกะเทเร่และส่งผลให้ทั้งสังคมเอียงตามจนแทบล้มคะมำหัวคว่ำ แต่อีกแง่หนึ่งก็ชวนให้ตั้งคำถามว่าการนำเสนอคอลัมน์แบบแดงเหลือง 50/50 นี่มันกลางจริงหรือเปล่า

เรานึกถึงคำพูดของอัล กอร์ กอร์บอกว่าสื่อมวลชนอเมริกาคุ้นชินกับการนำเสนอข่าวสองด้าน ในเมื่อเปิดพื้นที่ส่วนหนึ่งให้กับนักวิทยาศาสตร์ที่เชื่อในปรากฏการณ์โลกร้อนแล้ว ก็ต้องเปิดพื้นที่อีกส่วนเท่าๆ กันให้กับพวกที่ไม่เชื่อด้วย ทั้งที่ในแวดวงวิทยาศาสตร์ กลุ่มหลังอาจมีไม่ถึง 10% เลยด้วยซ้ำ ดังนั้นการนำเสนอความจริงสองด้านในกรณีนี้อาจเป็นการบิดเบือนข่าวสารมากกว่าจะเป็นกลาง

ไล่ๆ กันนี้ก็มีผู้ยิ่งใหญ่แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ออกมาพูดว่า “ความเป็นกลางของสื่อไม่ใช่การลอยตัวอยู่เหนือดีหรือชั่วแบบไม่รู้ไม่ชี้ ความเป็นกลางของสื่อจะต้องสะท้อนดีชั่วชัดเจนและสามารถชี้ผิดชี้ถูกอย่างเที่ยงธรรมได้ด้วย" แน่นอนแหละว่า ใครที่ติดตามรักชวนหัวมานาน คงรู้ดีว่ารักชวนหัวรังเกียจความคิดประเภทเอาอัตถวิสัยอย่างศีลธรรมเป็นเอกเหนือภาวะวิสัยแค่ไหน แต่สำหรับวันนี้ คำพูดของผู้ยิ่งใหญ่ท่านนั้นก็น่าขบคิดไม่น้อย เช่น สมมติว่าแนวทางของเสื้อแดงมันห่วยแตกจัญไร จำเป็นต้องแบ่งพื้นที่สื่อให้มันครึ่งหนึ่งด้วยหรือ อะไรคือความเป็นกลางของสื่อ และเราจะไปถึงตรงจุดนั้นได้อย่างไร

คำถามยากนะครับ และคนตั้งก็ไม่มีคำตอบเสียด้วย

ใกล้เคียงสุดเท่าที่จะนึกออกตอนนี้ก็คือ เราสามารถตัดสินคุณภาพของแต่ละบทความได้ด้วยตรรกะภายในที่ประกอบกันขึ้นมา โดยไม่จำเป็นว่าบทสรุปจะโน้มเอียงไปทางสีใด ส่วนตัวแล้วเราไม่ได้รังเกียจบทความของอาจารย์สมชัยขนาดนั้น มันเถียงได้ มันมีข้อบกพร่อง แต่อย่างน้อยมันก็ก้าวพ้นกับดักความคิดหลายๆ อย่าง (จุดผิดพลาดคืออาจารย์สมชัยสับสนระหว่างการเอาเลือดไปสาดหน้าจุดยุทธศาสตร์บางแห่ง และการเอาเลือดไปชโลมทาท้องถนนของกรุงเทพมหานคร) ที่สำคัญคืออาจารย์สมชัยมีความรับผิดชอบทางวิชาการพอที่จะเปิดเผยตัวเอง ดีกว่าบทความเขียนผ่านนามปากกาแปลกๆ ซึ่งมติชนต้องเอามาลงให้ครบๆ โควตาสมดุลโทนร้อน

(รักชวนหัวก็เป็นนามปากกาเหมือนกัน แต่อย่างน้อยเราก็มีตัวตนของเรา ในพื้นที่ของเราตรงนี้ พื้นที่ที่ใครๆ ก็สามารถแวะมาวิจารณ์ ถกเถียงกับเราได้เสมอ)