ตุลาคม (ไพฑูรย์ ธัญญา)

สิ่งซึ่งประทับใจจากรวมเรื่องสั้นตุลาคมของคุณไพฑูรย์คือความเป็นหนึ่งเดียว คุณสมบัติข้อนี้ไม่ใช่ของง่ายๆ เพราะเรื่องสั้นส่วนใหญ่เป็นการรวบรวมผลงานต่างกาล ต่างวาระ ดังนั้นโดยโจทย์แล้ว ไม่มีความจำเป็นต้องออกมาเหมือน หรือกระทั่งคล้ายคลึงกัน ในทางตรงข้ามความเป็นหนึ่งเดียวก็ไม่ได้หมายถึงความซ้ำซาก มีรวมเรื่องสั้นหลายเล่มที่พออ่านเรื่องแรกก็สนุกดีอยู่หรอก แต่พอไปเรื่องที่สอง ที่สามถึงเพิ่งรู้ว่าคนเขียนประพันธ์งานได้แบบเดียวเลยนี่หว่า (คนรักเก่า ของคุณขจรฤทธิ์ก็ประสบปัญหาประเภทนี้)

ความเป็นหนึ่งเดียวช่วยสร้างประเด็นที่ชัดเจนให้หนังสือ แม้ว่าเรื่องสั้นเรื่องใดเรื่องหนึ่งอาจไม่ดีมาก หรือไม่ถึงขั้น แต่พอกลายเป็นส่วนหนึ่งของตุลาคม กลับดูหนักแน่น ตอกย้ำประเด็นที่คุณไพฑูรย์ต้องการสื่อให้ชัดเจน ประเด็นในที่นี้คือการเมือง หรือพูดให้ตรงจุด การรับรู้การเมืองผ่านสายตาประชาชน ตุลาคมต่างจากรวมเรื่องสั้นการเมืองหลายเล่ม ตรงที่คุณไพฑูรย์ไม่ได้ใส่ร้ายป้ายสีให้นักการเมืองดูเป็นผู้ร้ายทั้งปีทั้งชาติ แต่พูดถึงอิทธิพลสื่อซึ่งผลต่อการรับรู้เรื่องการเมือง ถ้าจะมีใครสักคนเป็นผู้ร้ายก็น่าจะเป็นสื่อที่มอมเมาให้คนไทยมองการเมืองเป็นเรื่องของความรุนแรง

จุดนี้ชัดเจนมากในความตายในเดือนตุลาคม แนวรบด้านตะวันตก: เหตุการณ์ไม่ตื่นเต้น และ ในที่สาธารณะและถูกต้องตามกฎหมาย ถึงแม้เรื่องสุดท้ายจะไม่ได้เกี่ยวกับการเมืองโดยตรง แต่ก็พอจะคาดเดาคติ และอคติซึ่งผู้เขียนมีต่อแวดวงโทรทัศน์ได้ไม่ยาก ขณะเดียวกัน โต๊ะตัวที่สามไม่ได้ต่อต้านสื่อ แต่ก็น่าสนใจเพราะแสดงให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างชาวบ้านต่างจังหวัดตาดำๆ กับหนังสือพิมพ์ และข่าวสารการเมือง

คนไทยแปลกที่ว่าบทจะบ้าการเมือง ก็บ้าเอามากๆ ชนิดไม่ลืมหูลืมตา ติดยิ่งกว่าละครหลังคราว บทจะเบื่อขึ้นมา ก็หลับหูหลับตาเอาเสียดื้อๆ ปล่อยให้รัฐบาลบริหารประเทศตามใจชอบ

ตุลาคมตีพิมพ์หลังเหตุการณ์พฤษภาทมิฬ ในยุคนั้นผู้คนเบื่อรัฐบาลทหารเต็มที มีการต่อต้านนายกคนกลาง ทั้งนี้ทั้งนั้นถ้าเอามาอ่านเทียบกับสถานการณ์ปัจจุบันจะยิ่งขับประเด็นให้น่าสนใจขึ้นเท่าทวีคูณ

ตุลาคมมีเรื่องสั้นอื่นๆ ที่ไม่เกี่ยวกับการเมืองกระจัดกระจายอยู่ตรงนู้นตรงนี้ ซึ่งก็ดีเหมือนกัน เพราะไม่ทำให้หนังสือ monotone เกิดไปนัก ตามขนบนักเขียนเพื่อชีวิต ต้องมีเรื่องสั้นต่างจังหวัดเรื่องสองเรื่องพอเป็นกระสาย ในที่นี้ได้แก่ แผ่นดินของเขา และ ลูกชายคนชวา เรื่องหลังดีกว่าเรื่องแรก ปลาตะเพียน และ คนบ้าบนภูเขา เป็นสองเรื่องสั้นที่แปลก เพราะค่อนข้างแหวกแนวจากเรื่องอื่นๆ เหมือนงานเขียนคุณสรจักรมากกว่า ซึ่งตรงนี้ถ้าให้วิจารณ์อย่างตรงไปตรงมาไม่มีใครเขียนเรื่องสั้นต่างจังหวัดได้ดีเท่าอาจารย์มนัส และไม่มีใครเขียนเรื่องสั้นสรจักรได้ดีเท่าคุณสรจักรเอง

ปิดท้ายด้วยหิมพานต์ซึ่งก็หลุดโลกไปอีกทาง ออกแนวกระแสสำนึก ถือเป็นเรื่องสั้นโชว์เหนือของคุณไพฑูรย์ว่าเรื่องแบบนี้ฉันก็เขียนได้นะเฟ้ย ซึ่งก็เขียนได้จริงๆ และออกมาดีมากๆ ด้วย ไม่แน่ใจว่าจัดลำดับเรื่องตามการพิมพ์หรือเปล่า แต่จบด้วยเรื่องนี้ กับอารมณ์ฝันๆ ของมันถือว่าเหมาะสมมาก