G. B. Shaw's "John Bull's Other Island"

ระหว่างที่เขียน John Bull's Other Island ชอว์ผลัดกันสวมหมวกสองใบ คือหมวกชาวไอริช และหมวกนักสังคมนิยม (อาจจะมีหมวก "ชายรักชาย" แทรกเข้ามาด้วย) เราชอบหมวกใบแรกมากกว่าใบหลังมาก

ตอนที่พูดถึงบทละครของโอเคซี เคยกล่าวแล้วว่าประเทศไอร์แลนด์นี้มีหลายอย่างคล้ายคลึงกับเมืองไทย เป็นประเทศที่ผู้คนหาความสุขกันด้วยการพูด ซุบซิบนินทา ปราศรัย วิพากษ์วิจารณ์ อัตราส่วนการอ่านออกเขียนได้ต่ำ แต่ทุกคนกลับเชื่อมั่นในความคิดเห็นของตัวเอง คนไอร์แลนด์รักชาติสุด และวิธีการแสดงออกถึงการรักชาติที่ดีที่สุดคือการปาฐกถาปลุกใจ หรือไม่ก็ครวญคร่ำพร่ำเพ้อ

เราชอบช่วงแรกของบทละครมาก มันเต็มไปด้วยการค้นหา ตั้งคำถามว่า "ชาวไอริชตัวจริง" เป็นอย่างไร คำถามเชิงอัตลักษณ์แบบนี้พบได้ในบทละคร และนิยายไอร์แลนด์แทบจะทุกเล่ม (ซึ่งตรงนี้ก็อีกนั่นแหละที่คล้ายๆ กับคนไทย ชาวไอร์แลนด์น่าจะเป็นชาวยุโรปประเทศเดียวเลยที่มีจิตสำนึกของชาติ สูงกว่าของทวีป/ท้องถิ่นอย่างเทียบกันไม่ติด) ชายแปลกหน้าสองคนเข้ามาเยือนหมู่บ้านเล็กๆ คนหนึ่งเป็นชาวอังกฤษ อีกคนเกิดในหมู่บ้านนี้แต่ไปทำงานอยู่ในลอนดอนเป็นเวลาสิบแปดปี พวกเขามาทำอะไร เป็นแค่การพักผ่อน เยือนบ้านเกิด หรือมีกิจธุระแอบแฝง

เท่าที่เคยอ่านงานเขามา ชอว์ก็เป็นชอว์จริงๆ เขาเหมาะจะเขียนบทความมากกว่าเรื่องแต่ง และก็เหมือนชอว์เองก็คงอยากให้ John Bull's Other Island เป็นปาฐกถามากกว่าละครเสียด้วยซ้ำ (ในฉบับที่เราอ่าน บทนำยาวหกสิบหน้า ยาวกว่าละครจริงๆ อีก) ชอว์เป็นคนมีไหวพริบ มีอารมณ์ขัน เขียนบทสนทนาได้สนุกสนาน แต่เหมือนไม่ค่อยมีเซนต์เรื่องการเล่าเรื่องเท่าไหร่ อย่างฉากแรกของละคร ที่ให้ตัวละครเอกมาคุยกันสองคน อ่านสนุก มีสาระก็จริง แต่กลับไม่ช่วยส่งเสริมองค์ประกอบอื่นเลย

แต่จุดอ่อนที่สุดคือไคลแมกซ์ของละคร ชอว์ถอดทิ้งทุกหมวก ยกเว้นหมวกนักสังคมนิยม ทันใดนั้นทุกอย่างก็แปรเป็นคู่ขั้วตรงข้ามง่ายๆ ระหว่าง นักธุรกิจจอมพัฒนา และชาวพื้นเมืองแสนโรแมนติก ความซับซ้อนทุกอย่างที่เหมือนปูมาแต่ต้น ก็หายสูญไปเกลี้ยง (โอเค จริงๆ มันซับซ้อนกว่านั้นนิดหนึ่ง และก็ต้องให้เครดิตว่าชอว์เขียนไว้ตั้งแต่ร้อยกว่าปีที่แล้ว สมัยนั้น บทโต้ตอบลักษณะนี้คงยังมีความ fresh อยู่)