รากนครา (ปิยะพร ศักดิ์เกษม)

ตกลงกันก่อน เราจะขอเรียกหนังสืออย่าง "รากนครา" ว่าโรมานซ์ก็แล้วกัน เพราะไม่ว่าคำไทยคำใดซึ่งถูกใช้เรียกนิยายจำพวกนี้ เช่น "นิยายผู้หญิง" "นิยายประโลมโลก" "นิยายน้ำเน่า" หรือ "เรื่องรักๆ ใคร่ๆ " ก็ออกจะแฝงน้ำเสียงเหน็บแนมดูถูกไว้กลายๆ จริงๆ ก็เรื่องนี้แหละ ที่อยากพูดถึง "รากนครา" เป็นหนึ่งในโรมานซ์ห้า หกเล่มซึ่งเคยได้เข้าชิงซีไรต์ จำไม่ได้แล้วว่าเล่มอื่นมีอะไรบ้าง ที่แน่ๆ มี "รัตนโกสินทร์" ของ ว. วินิจฉัยกุล อะไรสักเล่มของสีฟ้า และประภัสสร ส่วนโรมานซ์เล่มเดียวที่เคยได้รางวัลคือ "ปูนปิดทอง" ของกฤษณา แน่นอนว่าซีไรต์ไม่ใช่ตัวตัดสินหรอกว่าหนังสือเล่มไหนดี ไม่ดี แล้วก็ไม่ได้มีกฎเกณฑ์ข้อไหนกีดกันโรมานซ์จากการได้ชิง แต่ก็เป็นที่รู้กันอีกนั่นแหละ ว่ายากนักหนาจะได้เห็นโรมานซ์สักเล่มผ่านเข้ารอบสุดท้าย จนเหมือนจะกลายเป็นความจริงโดยไม่ต้องบอกแล้วว่าโรมานซ์นั้นเทียบไม่ได้กับ "วรรณกรรมผู้ชาย" อย่าง "คำพิพากษา" หรือ "ประชาธิปไตยบนเส้นขนาน"

ยอมรับว่าตัวเองอ่านโรมานซ์น้อย จริงๆ "รากนครา" แทบจะอยู่ในโรมานซ์ไม่ถึงสิบเล่มที่เคยได้อ่านด้วยซ้ำไปกระมัง ถ้าจะเอานิยายเล่มนี้เป็นมาตรฐาน ก็ยอมรับว่ามันสู้ "คำพิพากษา" ไม่ได้หรอก แต่ที่แน่ๆ มันดีกว่า "วรรณกรรมผู้ชาย" ที่เคยอ่านหลายสิบเล่ม กระทั่งมองว่ามันเป็นนิยายการเมือง ประเด็นการเมืองของมันก็อ่านแล้ว ดูมีสติปัญญากว่าวรรณกรรมการเมืองผู้ชายหลายเล่มที่เคยสัมผัส

"รากนครา" เปิดเรื่องในแผ่นดินสยามยุคต่อรัชกาลที่ 4 และ 5 เมื่อกุลาขาว หรือฝรั่งแผ่อิทธิพลเข้ามาในแหลมอินโดจีน ตัวเอกคือศุขวงศ์ หนึ่งในเจ้านครล้านนาผู้พยายามพาเมืองของตนให้พ้นจากเงื้อมมือฝรั่ง โดยหันไปผูกไมตรีกับสยาม ซึ่งในขณะนั้น ด้วยท่าทีโอนอ่อนผ่อนตาม และพระปรีชาสามารถของกษัตริย์ไทย น่าจะเป็นแผ่นดินเดียวซึ่งรอดพ้นการตกเป็นเมืองขึ้น

ธีมหลักของ "รากนครา" คือบางทีการที่เราจะรักษาความเป็นตัวของตัวเองไว้ได้ ก็ต้องผ่อนปรน ยอมรับการเปลี่ยนแปลง และพยายามเข้ามาดูแลผลประโยชน์อันเนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงนั้นให้มากที่สุด แทนที่จะขวางลำน้ำเชี่ยว ยึดติดค่านิยมเดิมๆ แค่ธีมตรงนี้ ก็เหนือชั้นกว่าประเด็น(พยายาม)การเมืองในนิยายผู้ชายหลายเล่มแล้ว

ไม่ได้ชื่นชอบทุกอย่างของนิยายเล่มนี้หรอกนะ มีปัญหาหลายเรื่อง ซึ่งส่วนใหญ่ก็อยู่ในกรอบ genre ของมัน ยกตัวอย่างเช่นความเยิ่นเย้อ นี่คือนิยาย 540 หน้า ที่เสียเวลาไปกับการบรรยายฉาก สร้างบรรยากาศโดยไม่จำเป็น (ที่ตลกคือ พอถึงฉากเมืองพม่า คุณปิยะพรเล่าผ่านๆ แวบๆ ซึ่งชัดเจนว่าแกคงไม่ได้ค้นเรื่องพม่า มามากเท่ากับล้านนา) แต่ขณะเดียวกัน ได้คุยกับเพื่อนซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญโรมานซ์ เธอก็บอกว่าไม่มีผู้หญิงคนไหนอยากซื้อโรมานซ์ที่สั้นกว่า 300 หน้าหรอก เพราะรู้สึกว่าไม่คุ้ม บางทีอาจเป็นความชอบของแฟนๆ ก็ได้ที่อยากถือหนังสือหนาๆ ในมือ เอาเป็นว่า ถ้าช่วงไหน ขี้เกียจนึกบรรยากาศตาม ก็อ่านผ่านสายตาข้ามๆ ไปก็แล้วกัน

แต่ปัญหาหลักของมันคือประเด็นอื่นนอกเหนือการเมือง เรื่องรักใคร่สามเส้าระหว่างศุขวงศ์ และเจ้าหญิงทั้งสองพระองค์แห่งเชียงเงิน ขนบนิยายประเภทนี้ก็คือให้พระเอก หรือนางเอกซึ่งถูกบรรยายตั้งแต่หน้าแรกว่าแสนฉลาด โง่ในเวลาที่พอเหมาะพอควรกับการดำเนินเรื่อง ความเข้าใจผิดประเภทให้สองคนที่รักกันจะเป็นจะตายได้มาร่วมเรียงเคียงหมอนโดยไม่รู้ตัวว่าอีกฝ่ายก็มีใจ ถ้าเคยชิน หรือไม่รู้สึกจักกะจี้กับเรื่องลักษณะนี้มาก ก็คงอ่านโรมานซ์เล่มนี้ได้เพลินๆ

จริงๆ ประเด็นเรื่องที่ทางของโรมานซ์ในแวดวงวรรณกรรมไทยเป็นเรื่องน่าสนใจ ไว้วันหลังจะกลับมาพูดถึงใหม่ก็แล้วกัน