J. Ryan's "The Novel after Theory"

แรกเริ่มเดิมทีที่เราอ่านตำราปรัชญา ก็เพราะอยากเข้าใจทฤษฎีการวิจารณ์ (critical theory) จนมาบัดนี้ เรามีปรัชญาเก็บไว้ใต้เข็มขัดพอสมควรแล้ว แต่นับวัน เราก็ยิ่งหมดศรัทธากับทฤษฎีการวิจารณ์

ระหว่างที่อ่าน The Novel after Theory เราลองเล่นเกมนี้กับตัวเอง ทุกครั้งที่ผู้เขียนกล่าวถึงทฤษฎีของนักปรัชญา เราจะดันนิ้วก้อยมือขวาออกจากกำปั้น และทุกครั้งที่ผู้เขียนกล่าวถึงตัว text หรือวรรณกรรม เราจะเปลี่ยนจากนิ้วก้อยมาเป็นนิ้วโป้ง ทำแบบนี้เพื่อจะได้ตระหนักถึง transition หรือการส่งผ่านจากตัวสานส์มายังทฤษฎี และดูว่าผู้เขียนผสานสองสิ่งนี้เข้าด้วยกันได้ดีแค่ไหน

ทุกวันนี้เวลาอ่านบทวิเคราะห์วรรณกรรม อดรู้สึกไม่ได้ว่าเหมือนกำลังชม powerpoint presentation เหมือนมีคนอธิบายปรัชญาอะไรสักอย่างให้เราฟัง (มาร์กซิส จิตวิเคราะห์ หลังโครงสร้างนิยม สตรีนิยม ฯลฯ) ระหว่างที่อธิบายก็เปิด powerpoint ให้เราชม แล้วก็ยกตัวอย่างนู่นนี่จากวรรณกรรม พออ่านจบ แม้จดจำตัวอย่างอะไรไม่ค่อยได้ แต่อย่างน้อยขอให้เข้าใจทฤษฎีหลักเป็นพอ

ดังนั้นถ้าเราค่อนข้างป๋าทฤษฎีอยู่แล้ว เช่นใน The Novel after Theory มีการพยายามใช้ฟูโกต์มาจับนิยาย Foucault's Pendulum แต่ในเมื่อเรา get ฟูโกต์ตั้งแต่แรกแล้ว การอ่านบทนี้เลยแทบไม่ให้อะไรแก่เราเลย (และเนื่องจากเราค่อนข้างป๋าเอโคเหมือนกัน เราก็เลยยิ่งไม่ได้อะไรเข้าไปใหญ่)

มันควรจะเป็นเช่นนั้นหรือเปล่า การวิเคราะห์วรรณกรรมจำเป็นไหมที่วิเคราะห์ออกมาแล้ว ตัวสานส์จะต้องมีคุณค่ามากกว่าเดิม ก่อนฟรอยด์จะเอาปมออดิปุสไปจับแฮมเลต ละครเรื่องนี้ถูกเล่นมาเกือบๆ สามร้อยปี มันทำให้เราดูแฮมเลตสนุกขึ้นไหม ถ้าเราทราบว่าแฮมเลตไม่ยอมฆ่าลุง เพราะใจจริงเขาเองก็อยากนอนกับแม่ (หลายคนอาจพูดด้วยซ้ำว่าความสนุกมันอยู่ที่เราไม่เข้าใจเจ้าชายแห่งเดนมาร์กต่างหาก)

เราเริ่มต้นเดินทางสายทฤษฎีวรรณกรรมด้วยความเชื่อว่า วรรณกรรมไม่ใช่การลอกแบบความจริง เราตัดสินคุณค่าวรรณกรรมได้ด้วยตัวของมันเอง โดยไม่เกี่ยวกับสภาพสังคม หรือคนที่ผลิตมันขึ้นมา แต่ตอนนี้เราเริ่มไขว้เขวละ ถ้าการวิจารณ์ ให้ค่าสานส์ในฐานะเพียง "ลูกไล่" ของปรัชญา หนทางเดียวที่เราจะยังรักษาศรัทธาในงานวิจารณ์ ก็คือการศึกษาสภาพความเป็นจริง ทำไมเชคสเปียร์ถึงเขียนแฮมเลต ในยุคสมัยของเขามันเกิดอะไรขึ้น โดยทฤษฎีและปรัชญานี่เองที่จะช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจสภาพสังคม บริบทความเป็นจริงของวรรณกรรม

ก่อนเราศึกษาทฤษฎีวรรณกรรม ประพันธกรยังไม่ตาย เมื่อเราเริ่มศึกษาไปได้สักพัก ประพันธกรตายแล้ว และบัดนี้ ประพันธกรฟื้นคืนชีวิตกลับมาอีกครั้ง