ละคร ระคน ตัวตน มนุษย์ (หลายคนเขียน)

ละคร ระคน ตัวตน มนุษย์: วรรณกรรมกับนาฏกรรมศึกษา คือการประกาศศักดิ์ศรีของภาควิชาวรรณคดี คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ให้เห็นว่ามหาวิทยาลัยนี้ก็ไม่เป็นสองรองใครด้านวรรณกรรมศึกษา เราอยากให้มีหนังสือรวบรวมผลงานวิชาการแบบแยกสำนักอย่างนี้ออกมาอีกเยอะๆ ในอนาคต มันน่าจะเป็นการสร้างอัตลักษณ์ของมหาวิทยาลัยให้เด็กๆ เอาไปประกอบการเลือกสถานที่ศึกษา ให้ปัจจัยอย่างอื่นนอกจากชื่อเสียงของมหาวิทยาลัยมาเป็นตัวตัดสินกันบ้าง

แน่นอนว่าคุณภาพของบทความก็ลดหลั่นกันไป เราจะไม่ขอพูดถึงบทความที่เราเฉยๆ หรือไม่ชอบ ส่วนสี่ชิ้นที่ได้เนื้อได้หนังที่สุดคือ จุดจบแห่งการเริ่มต้น ฯ The Zoo Story ฯ ทวิภพ ฯ และ “ซ่อนอยู่ในคำทุกคำเสมอ แววตาฉันพูดอะไร” ฯ โดยเฉพาะ The Zoo Story ฯ ที่เราค่อนข้างเห็นต่างกับอาจารย์จันทวรรณว่าอะไรกันแน่คือความหมายของบทละครเรื่องนี้

แต่ขอเอาบทความ ทวิภพ ฯ มาพูดถึงดีกว่า ไหนๆ อาจารย์นัทธนัยเองก็เป็นทั้งผู้เขียนบทความและบรรณาธิการของหนังสือเล่มนี้ด้วย ใน ทวิภพ ฯ อาจารย์นัทธนัยใช้ภาพยนตร์เรื่อง The Siam Renaissance มาเป็นตัวอย่างของวิธีคิดแบบหลังอาณานิคม ซึ่งโต้กลับวาทกรรมล่าอาณานิคมของชาติตะวันตกด้วยการยั่วล้อและรื้อสร้าง

ประเด็นที่เราอยากพูดถึงและเสนอแนะอาจารย์นัทธนัยคือ ในความเข้าใจของเรา แนวคิดแบบหลังอาณานิคมน่าจะมีอะไรมากกว่าแค่ผลิกบทบาทระหว่างคนเถื่อนและคนศิวิไลซ์ กล่าวคือหลังอาณานิคมศึกษา (ซึ่งโยงไปหาแนวคิดแบบถิ่นแดนไกลนิยม) สำหรับตะวันตก คือการพยายามทำความเข้าใจแรงขับเคลื่อนในการล่าอาณานิคมของตัวเอง นอกจากเพื่อเหตุผลทางเศรษฐกิจและการเมือง ก็ยังมีการสร้างและค้นหาอัตลักษณ์จากความแตกต่างระหว่างพวกเขาและพวกเรา อีกนัยหนึ่งคือการลบหลู่ตะวันออก ไม่ใช่เพียงเพื่อให้ตะวันตกเข้าครอบครอง แต่ลบหลู่เพื่อใช้เป็นกระจกส่องมองตัวเองด้วย

ซึ่งเราคิดว่าการอ่าน The Siam Renaissance ในแง่นี้ จะน่าสนใจยิ่งขึ้นไปอีกหรือเปล่า เพราะสยามสมัยรัชกาลที่ 4 ต้องเผชิญหน้ากับผู้มาเยือนจากถิ่นแดนไกล อันทันสมัย และทรงอำนาจอย่างฝรั่งเศส อังกฤษ น่าจะเป็นการเปิดหูเปิดตาและช่วยให้สยามรับรู้และรู้จักตัวเองดีขึ้น (ปฏิกิริยาจึงน่าจะไปไกลกว่าแค่การปกป้องตัวเองตามแนวคิดแบบชาตินิยมในปัจจุบัน)

สนุก ชวนคิด และได้ความรู้มากๆ กับการอ่านบทความในหนังสือเล่มนี้